نمازخواندن امام علی پشت سر خلفاء (شبهه)یکی از شبهاتی که علمای اهل‌سنت در رابطه با امام علی (علیه‌السّلام) مطرح کرده‌اند این است که حضرت یکی از مشاورین نزدیک عمر بود که با او در تمام قضایای دولت و امور مردم مشارکت داشت و بهترین و باارزش‌ترین مشورت‌ها را می‌داد و در این رابطه هیچ چیزی مانع او نبود. پشت سر عمر نماز می‌خواند و به دستورات او عمل می‌کرد.... برای روشن شدن حقیقت مساله، باید تمامی روایاتی را که دلالت می‌کند که امام علی (علیه‌السّلام) پشت سر خلفاء نماز خوانده‌اند، تک تک بررسی شود. ۱ - نقل روایت توسط طبرسی۱. روی الطبرسی فی الاحتجاج: وحضر المسجد وصلّی خلف ابی بکر. اولاً: سند این روایت مرسل است؛ زیرا طبرسی روایت را مستقیماً و بدون ذکر واسطه از حماد بن عثمان از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل می‌کند؛ در حالی که حماد بن عیسی متوفای ۱۹۰ هـ و خود طبرسی متوفای ۵۴۸ هـ است. ثانیا: ظاهرا مصدر کلام طبرسی روایتی است که در تفسیر قمی وجود دارد که وی از پدرش ابراهیم بن هاشم، از ابن ابی عمیر، از عثمان بن عیسی و حماد بن عیسی از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل کرده است. این روایت هرچند از نظر سند مشکلی ندارد؛ اما از نظر دلالت چیز دیگری را ثابت می‌کند. روایت در تفسیر قمی این چنین آمده است: حضر المسجد و وقف خلف ابی بکر وصلّی لنفسه. در مسجد حاضر می‌شد و پشت ابی بکر می‌ایستاد؛ اما نماز را فرادی می‌خواند. ثالثاً: در خود همین روایت آمده است که ابوبکر با مشورت عمر به خالد بن ولید دستور داده بودند که هنگام سلام نماز، علی را با شمشیر بکشد؛ ولی ابوبکر در حین خواندن نماز پشیمان شد و قبل از دادن سلام گفت: یا خالد لا تفعل ما امرتک به. و اهل‌سنت هرگز نمی‌توانند به مضمون این روایت ملتزم بشوند. اگر می‌خواهند نماز پشت سر خلفا را برای امام علی (علیه‌السّلام) ثابت کنند، باید تروریست بودن خلفا را نیز بپذیرند؛ چون نمی‌شود به مضمون یک بخش از روایت ملتزم و به بخش دیگر ملتزم نباشند؛ چون در این صورت مصداق «یؤمن ببعض و یکفر ببعض» خواهند شد. و جالب این است که همین‌مطلب را سمعانی از علمای بزرگ اهل‌سنت در ترجمه رواجنی، استاد بخاری نیز نقل می‌کند: حدیث ابی بکر رضی اللّه عنه: انّه قال: «لا یفعل خالد ما امر به. سالت الشریف عمر ابن ابراهیم الحسینی بالکوفة عن معنی هذا الاثر فقال: کان امر خالد بن الولید ان یقتل علیّاً، ثم ندم بعد ذلک، فنهی عن ذلک. ۲ - نقل روایت توسط شیخ حرعاملیوفی نوادر احمد بن عیسی الاشعری عن عثمان بن عیسی، عن سماعة، قال: سالته (علیه‌السّلام) عن مناکحتهم والصلاة معهم؟ فقال: هذا امر تمدید ان یستطیعوا ذاک، قد انکح رسول الله صلی الله علیه وآله، وصلی علی (علیه‌السّلام) وراءهم. این روایت را شیخ حر عاملی (رحمت‌الله‌علیه) در کتاب وسائل، در باب استحباب حضور الجماعة خلف من لا یقتدی به، للتقیة والقیام فی الصف الاول معه، نقل کرده است. یعنی این که از باب تقیه و در زمانی که جان، مال و ناموس انسان در خطر باشد، مستحب است انسان در نماز جماعت کسی که نماز خواندن پشت سر او جایز نیست، حاضر شود. و همچنین علامه مجلسی (رحمت‌الله‌علیه) در کتاب بحارالانوار، باب نکاح المشرکین و الکفّار و المخالفین و النصاب نقل کرده است. پس این روایت، اهل‌سنت را به مقصدشان نمی‌رساند؛ چرا که در تقیه بحث اکراه و اجبار مطرح است و اگر انسان مجبور باشد، حتی می‌تواند دخترش را به کافر و مشرک عقد کند؛ چه رسد به کسی ظاهراً خود را مسلمان می‌داند و پنج وقت نماز می‌خواند. ۳ - نقل روایت توسط حمیری و شیخ حرعاملیروی الحمیری عن جعفر، عن ابیه قال: کان الحسن والحسین (علیهم‌السّلام) یقرآن خلف الامام. و در وسائل نیز این‌گونه آمده است: عبدالله بن جعفر فی (قرب الاسناد) عن الحسن بن ظریف، عن الحسین بن علوان، عن جعفر، عن ابیه قال: کان الحسن والحسین (علیهما‌السّلام) یقرآن خلف الامام. مرحوم علامه مجلسی در تبیین کلمه «امام» در این روایت می‌نویسد: «خلف الامام» ای ائمة الجور الذین کانوا فی زمانهما (علیهماالسلام). ... منظور از «امام» در این روایت، همان ائمه جوری هستند که در زمان آن حضرات حکومت را در دست داشتند. بلی، امام حسن و امام حسین (علیهما‌السّلام) پشت سر آن‌ها می‌ایستاد؛ اما به آن‌ها اقتدا نمی‌کرد و برای خودشان نماز می‌خواندند. حضور در نماز جماعت آن‌ها در زمان‌های عادی مستحب مؤکد است؛ چنانچه بسیاری از علما به آن قائل هستند و روایات نیز آن را تایید می‌کند. و در زمان تقیه حضور در نماز جماعت آن‌ها واجب است؛ البته اگر امکان داشت باید اول نماز خود را در خانه بخواند و بعد در نماز جماعت آن‌ها حاضر شود و اگر امکان نداشت، در نماز جماعت حاضر شود؛ ولی برای خودش نماز بخواند و قرائت را ساقط نکند.... ۴ - پانویس۵ - منبعموسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «آیا امام علی علیه السلام پشت سر خلفاء نماز خوانده است؟». |